(Column) Fedde heeft me gered
DOKKUM – D’r kiekt ien raar fan op dat ik, nou ik thús zit met corona, naar de Sonnemafles griip. ,,Ga je aan de drank en je bent nog niet eens beter.” Wie googled op Fedde Sonnema sil leze dat disse dokkumer likeurstoker ’n medicyndrank stoke wuu as allerlaatste redmiddel wenneer de heelmeesters gien uitkomst meer boden. Een allerlaatste redmiddel. Je pakke dat dus niet sumaar. Dat mijn voorouders dat niet snapten wil niet ségge dat ik nou sumaar naar de drank grijp.
Deze fles hewt bij mij in de kelderkast twee jaar wacht op de man waarmet ik nog veel te bespreken hew. Ik suu namelijk de naam súvere van oanze familie. Ik suu directeur wurde. En toen bleek dat dat om ’n lichamelike beperking niet lukke suu was wederom de naam fan de familie besmet. ,,Wat núver. Hy docht net sa as wy. Hy rint net yn ’t spoor. Hy is net súver. Dan smiete we him yn de kliko. Ûnder begelieding die snotnoas. As hy net om ’t lyk wol dan matte ze d’r mar fjirder yn fersjen.”
GGZ, Franeker… Groot Lankum. Ik weet niet as jim wel ’s de film ‘One flew over the kuku’snest’ sien hewwe. Dat was ’n comedy. Ik zat in de horrorversie. Je konden douche in gezamelijke douchen wer ze regelmatig an ’t Boemsjakalakken waren. Dat gebeurde dan terwijl jou der stonden te sponzen en of dat allemaal vrijwillig gebeurde betwiifel ik. Of je stonden su met de blote poaten in ’n heroïnenaald. Tydens ’n húskamergesprek werd dan even mededeeld dat we ’n nieuw groepslid ontvange mochten, een moordenaar. Die had ’t afgelopen weekend ien ombracht omdat ze gien verkering wou. As je even deur de parktún liepen dan kon ’t su weze dat ‘r ien in de bosjes stervende was an ’n overdosis medicynen en wanneer je ’s middags even naar je kamer gingen omdat, je je even afsondere wuuden dan, kon ’t su weze dat je bed bezet was. De deur mocht namelik niet op slot want, ’t personeel moest te alle tijden bij jou komme kinne.
Met dat laatste in ogenskouw: We hechte nogal wat waarde an oanze privacy. Dat dee ik toen òk mar dat kon gienien wat skele. Òk myn familie niet. In de tyd dat ik der in Groat Lankum zat ston’ dat gebouw op ‘e nominaasje om dicht te gaan. ‘T was ’n onveilig en mensonterend gebouw. Maar dér kon Harmen wel heen. ,,Want hy docht net gewoan. Hy wol net werke en hy is vast ek wol oan de drugs en drank. Wy witte ’t net mar, wy tinke ’t wol.”
Ik hew familie wat werkt op ’t Provínsjehús, bij de recherge, op ‘e rechtbank, in de pensjoenen en as ’t met zit bij ’n keukenboer. D’r is ien die springt ‘r met kop en skouders bovenút. Die hewt driemiljoen teveel op ‘e bank en kin per dag kieze in wat voor auto hij riide wil. En dan is d’r nog ien die zit graag met de draaireet in de kerkeraad. En anders zinge ze wel bij ’t grote kerkkoor. Dus ze kinne allemaal behoorlik wat. En ze binne òk allemaal goed tsjerks. Mar, omgaan met mij kinne ze niet. Ik hew na jaren energie in de familie stoken te hewwen, besloaten dat ik afstand nim. Want ik kreeg niet terug wat ik erin stak. Ik merk nou dat ik eilikst as melaatse beskouwd wurd.
Fanôf aflopen sundag spaan ik hier wat allinich deur de keet. In quarantaine, allinich. Koorts, pyne kop, spierpyne werdeur ik in combinatie met de keunstheup haast amper de kleren an krije kin. Ik besef dat de ienige ménsen wer ik op an kin de vrienden op facebook binne. Ik hew fan gienien fan de familie ’n tillefoantsje had. Melaats, su voel ik mij.
Ien fan myn lotgenoaten binnen de GGZ muren belde my guster: ,,Vandaag is dag vijf, je slechtste dag. Morgen wordt het beter.” Een facebookvriendin sketst in de selfd lijn: ,,Dag zes is het omslagpunt. Of je knapt op of je wordt minder.”
Dat maakte my best nerveus, eilikst bang. Ik keek naar de kelderkast. Daar staat ’t allerlaatste redmiddel. Ik lust ’t eilikst nietiens puur dus, ik verdun ’t met cola. Ik hew drie borrels had gusteravond. Die fles hewt hier tweu jaar onangebroken staan wachten op ien út de familie. Degene die von’ dat ik vroeger mar onder begeleiding moest omdat, ik gien directeur wurde. Ien van de laatste keren dat ik hem sprak dreigde d’r my nog te onterven. Mar der prate we niet over. Dat blieuwt binnenshûs. Dat besmeurt oars ús familjereputaasje.
,,Hè, wat is die Harmen lastig. Kin ‘r nou niet gewoan in ’t sog metdraaie en ‘m de bek houe? Hij had beter in ’n beskermde woanvorm te plak weest met ’n weekbox medicynen en wat produksjewerk bij Dokwurk.” Jongens, toen ik myn best dee om in ’t sog met te kommen, lukt my dat niet omdat, myn heup stukk’n was. As dank kon ik naar ’n inrichting. Of eilikst as straf. Denk je dat ik der genoegen met nim? D’r wurdt vaak fan mij fraagt om deroverheen te stappen. Dat gaat niet summaar. Ik hew flashbacks in situaasjes as disse quarantaineweek. Guster hew ik nog ’n telefonische intake had veur therapie derveur. Hoe hoog de koorts òk was. Hoe seer myn hasses ók dee. Ik doen d’r alles an.
Mar Ik hou my niet de bek. Nooit weer. In ’t kerkeblad mocht myn naam niet staan as opgenomen in Groot Lankum want ,,Dat hoeft gienien te weten. ’t is al erg genoeg.” Gienien in heul Dokkum wist wer ik was. En even over die privacy die we allemaal denke te hewwen: Fergeet ’t mar. En ik kin hier su wel ’n paar skurken opnoeme die wel acht qrcodes in de reet hewwe mut.”
Ik bin bang en onzeker weest gusteravond of ’t disse dag beter of slechter met my gaan suu. Veur ’t selfde geld had hier fannacht ’n ambu komme mutten. Dan was ik overleverd weest. Lyk as vroeger in dat gesticht. Overleverd. Een nummer. Gien rechten. Gien sekerheden, gien veilighied. gien privacy. As jou niet sonder je privacy kinne dan, binne jou stiekum. En net súver.
Ik slút af met ’t folgende. Myn second love (first love sil ’t niet wurde want, ze is trouwd) viel ’n keer fan ’n kinderstoeltsje. Ze is nogal stevig. En grapte toen ze weer opston’: ,,’T vet geeft me gered.”
Ik ség nou: ,,Fedde heeft me gered.”
I’m still standing,
Harmen Poortman
